Nasz patron

Jerzy Kozarzewski, ps. „Konrad” (1913-1996) – poeta i żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych, więzień KL Auschwitz – Birkenau i KL Mauthausen, działacz społeczny, twórca Ogniska Muzycznego w Nysie. Urodził się w 1913 roku na Lubelszczyźnie, w rodzinie spokrewnionej z Cyprianem Kamilem Norwidem. Dzieciństwo spędził w Piotrkowie Trybunalskim.

Na rok 1933 przypadają jego pierwsze próby literackie. W 1939 roku rozpoczyna działalność konspiracyjną w krakowskim Związku Jaszczurczym, a następnie wstępuje do Narodowych Sił Zbrojnych. Karierę zawodową zaczynał w zakładach zbrojeniowych w Stalowej Woli. W czasie II wojny światowej dostał się do niemieckiej niewoli i trafił do obozu w Mauthausen.

Po wyzwoleniu przez armię amerykańską w roku 1945 wrócił do Polski, gdzie ponownie zaangażował się w działalność konspiracyjną. Jeszcze w tym samym roku został aresztowany i 6 sierpnia 1946 r. po pokazowym procesie otrzymał wyrok skazujący na podwójną karę śmierci. Efektem determinacji żony Magdaleny Kozarzewskiej i wstawiennictwu Juliana Tuwima była zamiana kary śmierci na 10 lat więzienia.

Do Nysy przybył 1 listopada 1955 r., obciążony infamią polityczną i pozbawiony praw obywatelskich. W nowym domu czekały na niego matka, żona i córka. O ich przeniesieniu przesądził nakaz pracy, którym Magdalenę Kozarzewską przysłano na dwa lata w 1951 r. Związała się z Nysą na zawsze. Ponad 40 lat była ordynatorem i konsultantem oddziału dziecięcego. 

Jerzy Kozarzewski nie mógł otrzymać pracy odpowiadającej jego kwalifikacjom i zainteresowaniom. Ówczesne władze wyraziły zgodę na objęcie posady księgowego w szpitalu miejskim. Próba działalności w szkolnym komitecie rodzicielskim szybko została ukrócona, ale ujawniła jego zainteresowania literackie, plastyczne i muzyczne. Zaskakującym pokłosiem tego stała się propozycja Urzędu Miasta skierowana latem 1957 r. do Jerzego Kozarzewskiego, by podjął się zorganizowania od podstaw Ogniska Muzycznego. Zadanie było trudne: remont budynku przy ul. Marcinkowskiego, wyszukanie instrumentów, znalezienie nauczycieli, wyłowienie uzdolnionych muzycznie dzieci. Praca ta pochłonęła go bez reszty. Uzyskał zgodę na rezygnację pracy w szpitalu i został dyrektorem nowej placówki, przy której w latach 1959-1962 powstało dodatkowo przedszkole muzyczno-plastyczne.

Kolejnym zadaniem Kozarzewskiego stało się przygotowanie dokumentacji na adaptację zabytkowego kolegium św. Anny przy Rynku Solnym  na Szkołę Muzyczną. Podjął zaoczne studia,  przygotowując się do objęcia stanowiska dyrektora tej tworzącej się placówki. 1 lutego 1962 decyzją władz miasta Jerzy Kozarzewski został zdjęty ze stanowiska i przeniesiony do pracy w inwestycjach miejskich. W ten sposób zakończyła się jedyna praca, która po wyjściu z więzienia dawała mu poczucie spełnienia w działaniach społecznych i obywatelskich.

Przez całe życie towarzyszyła mu poezja, którą nazywał „notowaniem chwili”.  Wiersz ocalił go przed stalinowskim katem. Jednak dopiero u progu osiemdziesiątego roku życia Jerzy Kozarzewski zadebiutował publicznie jako poeta. Tomiki wierszy „Dar codzienności” (1992) i poetycki przewodnik po Nysie – „Ślady z kamieni” (1994) uczyniły go poetą przybranej, lecz ukochanej małej Ojczyzny. „Późne żniwo” (2000, 2001) - pośmiertne wydania całości spuścizny dopełniają wizerunku tego niezwykłego człowieka, obywatela i artysty. Szkoła Muzyczna w Nysie jest ważnym ogniwem pamięci o Jerzym Kozarzewskim.

Z okazji 80 rocznicy urodzin Jerzy Kozarzewski został uhonorowany przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta. Otrzymał też honorową odznakę Zasłużony dla Ziemi Nyskiej. Zmarł w Warszawie 1 lutego 1996 r. Został pochowany w grobowcu  rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim. Z inicjatywy Fundacji Nasza Nysa, Uchwałą Rady Miejskiej w Nysie z dnia 22 grudnia 2015r. rok 2016 ogłoszono rokiem Wandy Pawlik i Jerzego Kozarzewskiego. W ramach obchodów m.in. zrealizowano dwa filmy dokumentalne o nyskich poetach, a także wydano audiobooki z liryką poety.

Miasto Nysa i jego mieszkańcy pamiętają o poecie w sposób szczególny. Niepubliczna Szkoła Podstawowa uczyniła go swoim patronem, podobnie jak Uniwersytet Trzeciego Wieku. Jego imię nosi jedna z ulic miasta. Z okazji rocznic odbywają się spotkania z Jego poezją - w Bibliotece Miejskiej i Nyskim Domu Kultury. Nauczyciele nyskich szkół na lekcjach przybliżają młodzieży sylwetkę poety.

KALENDARIUM